بررسی اختلافات ایران و ۱+۵ در ایستگاه وین/مذاکرات بی‌نتیجه و ابهام در مواضع مذاکره‌کنندگان

به گزارش قزوین خبر به نقل از سراج24، سومین روز از دور چهارم گفت وگوهای هسته ای ایران با قدرتهای جهانی به تاریخی ترین روز آن تبدیل شد . پیش بینی‌های رهبر معظم انقلاب درباره زیاده خواهی های آمریکا و متحدانش در این گفت و گوها به وضوح نمایان شد . با وجود اینکه در دو روز اول گفت و گوهای کارشناسی به خوبی پیش می رفت تا پای گفت و گوهای دو جانبه میان ایران و آمریکا به میدان مذاکرات باز شد ، کل فضا باز هم به هم ریخت . آنطور که ماری هارف سخنگوی کاخ سفید رد این باره گفته بود ، در این روز دو طرف یعنی هیات ایرانی به ریاست عراقچی و هیات آمریکایی به ریاست وندی شرمن گفت و گوهای جدی و بی پروایی با هم داشتند . در فرهنگ آمریکایی گفت و گوی بی پروا به معنای گفت و گویی است که طرف مقابل تمام خواسته های خود را روی میز می گذارد و عنوان می کند که حاضر نیست حتی یک قدم از این خواسته ها عقب نشینی کند . طرف ایرانی هم در این میان اعلام کرده است که حاضر نیست به بسیاری از باج خواهی های آمریکا در این میان ترتیب اثر دهد . این گفت و گوهای بی پروای 3 ساعته بعد از مدتی به جدال لفظی دو طرف نیز کشیده می شود . خبرنگارهایی که در هتل محل مذاکرات حضور داشتند اعلام کردند که بعد از خروج از سالن مذاکره ، هر دو طرف چهره های در هم کشیده و عصبی ای داشتند و مشخص بود که چیزی در این میان درست نیست و روند مذاکرات به خوبی پیش نرفته است .

اثری که گفت و گوها روی طرف ایراین و آمریکایی گذاشته بود ، باعث شد بر خلاف تمام گفت و گوهای قبلی هیچ کنفرانس مشترکی برگزار نشده و تیم ایرانی یک روز زودتر از وین خارج شود . اما دلیلی اصلی اختلافات چه بود و چرا آمریکا همچنان بر زیاده خواهی های خود در این مذاکرات پافشاری می کند ؟

تمام طرفهای درگیر در مذاکرات 1+5 در حالی به وین رفتند که هر کدام در گفت و گوهای رسانه ای خود اعلام کردند خوشبینی زیادی به نتیجه بخش بودن این مذاکرات دارند . لبخندهای دیپلماتیک ، ابراز خوشبینی ها و عکس های یادگاری با این حال تضمین کننده نتیجه نهایی در این دور از گفت و گوها نیست . آمریکاییها اصرار دارند مذاکرات به به مکعب روبیک تشبیه کنند ؛ مسایل زیادی هست که باید به همه آنها به صورت منظم و دقیق پاسخ داده شود تا بتوان گفت معمای روبیک حل شده و همه رنگها به درستی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند . با این حال ایران مایل نیست وارد بسیاری از بحثهایی که طرف غربی سعی دارد آن را به گونه ای وادر مذاکرات کند ، شود . رهبر معظم انقلاب در آخرین نصایح خود به تیم مذاکره کننده هسته ای این مسایل را به دقت بازگو کرده و در مورد برخی دیگر از خواسته های طرفهای غربی نیز جملاتی به کار بردند که نشاندهنده این است که تیم مذاکره کننده به هیچ وجه نمی تواند بر سر این مسایل با آمریکا و متحدانش چانه زنی کند . یکی از این مسایل که قبلا گفته شده بود حق غنی سازی هسته ای برای کشورمان بود و دیگری که اخیرا مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند مسئله موشک های بالستیک است .

اما طرفهای غربی در این دور از مذاکرات و در حال تهیه سند پیش نویس نهایی توافق جامع از ایران چه می خواستند و ایران در مقابل چه پاسخی برای آنها خواهد داشت ؟ با وجود اینکه هر دو طرف به شدت اصرار دارند که باید مفاد گفت و گوها محرمانه باقی بماند ، با این حال رسانه ها هر کدام گمانه زنیهایی را مطرح کرده اند که با در کنار هم قرار گرفتن قطعات این پازل می توان تصویر تقریبا روشنی از توافق نهایی به دست آورد :

1-      حق غنی سازی

ایران اصرار دارد که حق غنی سازی اورانیوم باید به رسمیت شناخته شود. طرف غربی اما از همان اول بیان کرده بود که شناخته شدن حق غنی سازی برای ایران به معنی این است که ایران می تواند در تمام سطوح و با هر کدام از دستگاههای مورد نیاز یعنی سانتریفیوژ های نسل قدیم و جدید به غنی سازی بپردازد و این با روح کلی توافق اولیه در ژنو ناسازگار است . آمریکاییها بر این عقیده اند که غنی سازی ایران برای اینکه نشان دهد به دنبال بمب هسته ای نیست ، باید به شدت محدود شود . بر اساس چیزی که تصور می رود در توافق نهایی باشد ، ایران تنها برای نیازهای عملی خود باید غنی سازی داشته باشد و تعریف این نیازهای عملی در همین جلسات وین و تدوین پیش نویس نهایی توسط کارشناسان هسته ای مشخص خواهد شد . این نیاز عملی البته به معنای محدود کردن غنی سازی است . بر همین مبنا ، طرف غربی پیشنهاد کرده است که غنی سازی در ایران بین 3 تا 5 درصد ادامه داشته باشد و تعداد سانتریفیوژهای فعال در کشور نیز از 19 هزار به 3 تا 5 هزار عدد کاهش پیدا کند. ایران همچنین اجازه نخواهد داشت که از سانتریفیوژهای نسل دوم که غنی سازی را با سرعت ودقت بیشتری انجام می دهند استفاده کند. این مبحث را به جرات میتوان مهمترین و در عین حال چالش برانگیزترین بحث میان ایران و گروه 1+5 دانست . چرا که آمریکا و رژیم صهیونیستی به شدت به دنبال رساندن غنی سازی ایران به سطح ویترینی هستند و آنطور که یکی از مقام های آمریکایی در جلسه با خبرنگاران گفته است این میزان غنی سازی برای «حفظ چهره» در ایران است که نشان دهد دولت ایران از حق ایرانیان برای غنی سازی نگذشته است اما باز هم مباحث مربوط به غنی سازی در این جلسات با جزییات بیشتر ادامه خواهد داشت . از طرفی خبرنگاران غربی حاضر در جلسه مدعی شده اند که آمریکا به ایران وعده داده که سوخت موردنیازش را به ایران صادر خواهد کرد و در مقابل طرف ایرانی نیز نباید دست به تولید مقدار بیشتری از سوخت هسته ای بزند و باید سطح غنی سازی بسیار محدودی را در این زمینه بپذیرد .  این در حالیست که ایران خود قادر به تولید سوخت هسته ای بوده و نمی خواهد وارد بازی آمریکا در خصوص ارائه سوخت هسته ای شده و بعد به سرنوشت کشورهایی که به آمریکا اعتماد کرده اند ، دچار شود.

2-      راکتور آب سنگین اراک

رسانه ها بیان کرده اند تنها مسئله ای که تاکنون روند ماکرات را برای سران رژیم صهیونیستی خوشایند کرده است ، توافقات صورت گرفته بر سر رآکتور آب سنگین اراک است . بر اساس چیزی که انتظار می رود گزینه نهایی مورد اشاره در این موضوع باشد ، از این راکتور تنها برای مصارف تحقیقاتی استفاده خواهد شد و این راکتور حق ساخت پلوتونیوم را نخواهد داشت .

بسیاری در داخل کشور بر این عقیده هستند که با این کار در حقیقت این راکتور به صورت مجازی در کشور حضور خواهد داشت و دیگر نقش عمده ای در زمینه تولیدات و یا تحقیقات هسته ای ایفا نخواهد کرد . با این حال تیم مذاکره کننده بر این باور است که این راکتور می تواند برخی از اقدامات را همانگونه که برنامه ریزی شده بود انجام دهد.

3-      موشک های بالستیک ایرانی

مذاکره کنندگان ارشد آمریکایی در آخرین دور از گفت و گوها نیز همچنان بیان کرده اند که مسئله موشک های ایران و برد موشک های بالستیک و آزمایشهای موشکی و نظامی ایران در متن توافقنامه نهایی خواهد بود. آنها با اشاره به این بند از توافق ژنو که می گوید «ایران باید به تمام قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در مورد نگرانیهای جامعه بین الملل پاسخ دهد »، بر این باورند که ایران باید بر اساس این قطعنامه ها برنامه های موشکی خود را نیز محدود کرده و در مورد موشک های بالستیک با جامعه جهانی گفت و گو کند . این مورد یکی از مواردی بود که رهبر معظم انقلاب به صراحت در مورد آن واکنش نشان داده و این درخواست را «درخواستی احمقانه» توصیف کردند. با این حال طرف غربی در جلسات قبل از آغاز شدن مذاکرات رسمی بازهم به این موضوع اشاره کرده و عنوان کرده است در توافق نهایی باز هم این موضوع مورد بحث قرار خواهد گرفت . 

این مسئله همانطور که رهبر معظم انقلاب مطرح کردند ، خط قرمز ایران در مذاکرات است و تا طرف آمریکایی به این زیاده خواهی خود ادامه دهد ، نمی توان انتظار داشت که مذاکرات به پیشرفت قابل ملاحظه ای دست بیابد. شاید بتوان از هم اینک این مذاکرات را شکست خورده دانست اما عراقچی معاون وزیر امور خارجه بر این عقیده است که قدرت مذاکره و چانه زنی در همین مسئله است که بتوان خواسته های طرف را با خواسته های خود در هم آمیخته و با آرامش به راه حلی میانی در این زمینه دست یافت . به همین دلیل است که در طرف ایرانی و در بین مذاکره کنندگان امید زیادی برای رسیدن به نتیجه وجود دارد . با این وجود طرف غربی چندان هم خوشبین نیست . آنطور که یکی از خبرنگاران غربی در صفحه شخصی خود ر فضای مجازی مطرح کرده ، یکی از گلایه های مذاکره کنندگان آمریکایی از خبرنگاران همین مسئله بوده که چرا اینقدر فضای مثبتی از مذاکرات به وجود آورده اید ؟ هیچ چیز آنچنان که ما می خواهیم پیش نمی رود !

سومین روز از دور چهارم گفت وگوهای هسته ای ایران با قدرتهای جهانی به تاریخی ترین روز آن تبدیل شد . پیش بینیهای رهبر معظم انقلاب درباره زیاده خواهی های آمریکا و متحدانش در این گفت و گوها به وضوح نمایان شد . با وجود اینکه در دو روز اول گفت و گوهای کارشناسی به خوبی پیش می رفت تا پای گفت و گوهای دو جانبه میان ایران و آمریکا به میدان مذاکرات باز شد ، کل فضا باز هم به هم ریخت . آنطور که ماری هارف سخنگوی کاخ سفید رد این باره گفته بود ، در این روز دو طرف یعنی هیات ایرانی به ریاست عارقچی و هیات آمریکایی به ریاست وندی شرمن گفت و گوهای جدی و بی پروایی با هم داشتند . در فرهنگ آمریکایی گفت و گوی بی پروا به معنای گفت و گویی است که طرف مقابل تمام خواسته های خود را روی میز می گذارد و عنوان می کند که حاضر نیست حتی یک قدم از این خواسته ها عقب نشینی کند . طرف ایرانی هم در این میان اعلام کرده است که حاضر نیست به بسیاری از باج خواهی های آمریکا در این میان ترتیب اثر دهد . این گفت و گوهای بی پروای 3 ساعته بعد از مدتی به جدال لفظی دو طرف نیز کشیده می شود . خبرنگارهایی که در هتل محل مذاکرات حضور داشتند اعلام کردند که بعد از خروج از سالن مذاکره ، هر دو طرف چهره های در هم کشیده و عصبی ای داشتند و مشخص بود که چیزی در این میان درست نیست و روند مذاکرات به خوبی پیش نرفته است .

اثری که گفت و گوها روی طرف ایراین و آمریکایی گذاشته بود ، باعث شد بر خلاف تمام گفت و گوهای قبلی هیچ کنفرانس مشترکی برگزار نشده و تیم ایرانی یک روز زودتر از وین خارج شود . اما دلیلی اصلی اختلافات چه بود و چرا آمریکا همچنان بر زیاده خواهی های خود در این مذاکرات پافشاری می کند ؟

تمام طرفهای درگیر در مذاکرات 1+5 در حالی به وین رفتند که هر کدام در گفت و گوهای رسانه ای خود اعلام کردند خوشبینی زیادی به نتیجه بخش بودن این مذاکرات دارند . لبخندهای دیپلماتیک ، ابراز خوشبینی ها و عکس های یادگاری با این حال تضمین کننده نتیجه نهایی در این دور از گفت و گوها نیست . آمریکاییها اصرار دارند مذاکرات به به مکعب روبیک تشبیه کنند ؛ مسایل زیادی هست که باید به همه آنها به صورت منظم و دقیق پاسخ داده شود تا بتوان گفت معمای روبیک حل شده و همه رنگها به درستی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند . با این حال ایران مایل نیست وارد بسیاری از بحثهایی که طرف غربی سعی دارد آن را به گونه ای وادر مذاکرات کند ، شود . رهبر معظم انقلاب در آخرین نصایح خود به تیم مذاکره کننده هسته ای این مسایل را به دقت بازگو کرده و در مورد برخی دیگر از خواسته های طرفهای غربی نیز جملاتی به کار بردند که نشاندهنده این است که تیم مذاکره کننده به هیچ وجه نمی تواند بر سر این مسایل با آمریکا و متحدانش چانه زنی کند . یکی از این مسایل که قبلا گفته شده بود حق غنی سازی هسته ای برای کشورمان بود و دیگری که اخیرا مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند مسئله موشک های بالستیک است .

اما طرفهای غربی در این دور از مذاکرات و در حال تهیه سند پیش نویس نهایی توافق جامع از ایران چه می خواستند و ایران در مقابل چه پاسخی برای آنها خواهد داشت ؟ با وجود اینکه هر دو طرف به شدت اصرار دارند که باید مفاد گفت و گوها محرمانه باقی بماند ، با این حال رسانه ها هر کدام گمانه زنیهایی را مطرح کرده اند که با در کنار هم قرار گرفتن قطعات این پازل می توان تصویر تقریبا روشنی از توافق نهایی به دست آورد :

1-      حق غنی سازی

ایران اصرار دارد که حق غنی سازی اورانیوم باید به رسمیت شناخته شود. طرف غربی اما از همان اول بیان کرده بود که شناخته شدن حق غنی سازی برای ایران به معنی این است که ایران می تواند در تمام سطوح و با هر کدام از دستگاههای مورد نیاز یعنی سانتریفیوژ های نسل قدیم و جدید به غنی سازی بپردازد و این با روح کلی توافق اولیه در ژنو ناسازگار است . آمریکاییها بر این عقیده اند که غنی سازی ایران برای اینکه نشان دهد به دنبال بمب هسته ای نیست ، باید به شدت محدود شود . بر اساس چیزی که تصور می رود در توافق نهایی باشد ، ایران تنها برای نیازهای عملی خود باید غنی سازی داشته باشد و تعریف این نیازهای عملی در همین جلسات وین و تدوین پیش نویس نهایی توسط کارشناسان هسته ای مشخص خواهد شد . این نیاز عملی البته به معنای محدود کردن غنی سازی است . بر همین مبنا ، طرف غربی پیشنهاد کرده است که غنی سازی در ایران بین 3 تا 5 درصد ادامه داشته باشد و تعداد سانتریفیوژهای فعال در کشور نیز از 19 هزار به 3 تا 5 هزار عدد کاهش پیدا کند. ایران همچنین اجازه نخواهد داشت که از سانتریفیوژهای نسل دوم که غنی سازی را با سرعت ودقت بیشتری انجام می دهند استفاده کند. این مبحث را به جرات میتوان مهمترین و در عین حال چالش برانگیزترین بحث میان ایران و گروه 1+5 دانست . چرا که آمریکا و رژیم صهیونیستی به شدت به دنبال رساندن غنی سازی ایران به سطح ویترینی هستند و آنطور که یکی از مقام های آمریکایی در جلسه با خبرنگاران گفته است این میزان غنی سازی برای «حفظ چهره» در ایران است که نشان دهد دولت ایران از حق ایرانیان برای غنی سازی نگذشته است اما باز هم مباحث مربوط به غنی سازی در این جلسات با جزییات بیشتر ادامه خواهد داشت . از طرفی خبرنگاران غربی حاضر در جلسه مدعی شده اند که آمریکا به ایران وعده داده که سوخت موردنیازش را به ایران صادر خواهد کرد و در مقابل طرف ایرانی نیز نباید دست به تولید مقدار بیشتری از سوخت هسته ای بزند و باید سطح غنی سازی بسیار محدودی را در این زمینه بپذیرد .  این در حالیست که ایران خود قادر به تولید سوخت هسته ای بوده و نمی خواهد وارد بازی آمریکا در خصوص ارائه سوخت هسته ای شده و بعد به سرنوشت کشورهایی که به آمریکا اعتماد کرده اند ، دچار شود.

2-      راکتور آب سنگین اراک

رسانه ها بیان کرده اند تنها مسئله ای که تاکنون روند ماکرات را برای سران رژیم صهیونیستی خوشایند کرده است ، توافقات صورت گرفته بر سر رآکتور آب سنگین اراک است . بر اساس چیزی که انتظار می رود گزینه نهایی مورد اشاره در این موضوع باشد ، از این راکتور تنها برای مصارف تحقیقاتی استفاده خواهد شد و این راکتور حق ساخت پلوتونیوم را نخواهد داشت .

بسیاری در داخل کشور بر این عقیده هستند که با این کار در حقیقت این راکتور به صورت مجازی در کشور حضور خواهد داشت و دیگر نقش عمده ای در زمینه تولیدات و یا تحقیقات هسته ای ایفا نخواهد کرد . با این حال تیم مذاکره کننده بر این باور است که این راکتور می تواند برخی از اقدامات را همانگونه که برنامه ریزی شده بود انجام دهد.

3-      موشک های بالستیک ایرانی

مذاکره کنندگان ارشد آمریکایی در آخرین دور از گفت و گوها نیز همچنان بیان کرده اند که مسئله موشک های ایران و برد موشک های بالستیک و آزمایشهای موشکی و نظامی ایران در متن توافقنامه نهایی خواهد بود. آنها با اشاره به این بند از توافق ژنو که می گوید «ایران باید به تمام قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در مورد نگرانیهای جامعه بین الملل پاسخ دهد »، بر این باورند که ایران باید بر اساس این قطعنامه ها برنامه های موشکی خود را نیز محدود کرده و در مورد موشک های بالستیک با جامعه جهانی گفت و گو کند . این مورد یکی از مواردی بود که رهبر معظم انقلاب به صراحت در مورد آن واکنش نشان داده و این درخواست را «درخواستی احمقانه» توصیف کردند. با این حال طرف غربی در جلسات قبل از آغاز شدن مذاکرات رسمی بازهم به این موضوع اشاره کرده و عنوان کرده است در توافق نهایی باز هم این موضوع مورد بحث قرار خواهد گرفت . 

این مسئله همانطور که رهبر معظم انقلاب مطرح کردند ، خط قرمز ایران در مذاکرات است و تا طرف آمریکایی به این زیاده خواهی خود ادامه دهد ، نمی توان انتظار داشت که مذاکرات به پیشرفت قابل ملاحظه ای دست بیابد. شاید بتوان از هم اینک این مذاکرات را شکست خورده دانست اما عراقچی معاون وزیر امور خارجه بر این عقیده است که قدرت مذاکره و چانه زنی در همین مسئله است که بتوان خواسته های طرف را با خواسته های خود در هم آمیخته و با آرامش به راه حلی میانی در این زمینه دست یافت.