آقای معاون اول، این همان طرح زاکانی نیست؟/ طرح پوپولیستی که به ابلاغیه جهانگیری تبدیل شد!

اوایل سال جاری بود که علیرضا زاکانی نماینده سابق مجلس در نامه ای به رئیس جمهور به ظرفیت های استثنایی صنایع پایین دستی پتروشیمی اشاره کرده بود که در آن زمان مورد توجه دولت قرار نگرفت ولی به نظر می رسد در حال حاضر ورق برگشته است. 
ایجاد 5 میلیون شغل توسط برخی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری 96 مطرح شد که با واکنش بسیاری از رسانه ها و حامیان دولت مواجه شد و آن را طرحی غیرعملی و شعاری می دانستند. یکی از نامزدهای انتخابات از طرحی سخن گفت که استفاده از ظرفیت صنایع پتروشیمی را در نظر داشت. صنایعی که به خام فروشی مشغول است و استفاده از این مواد خام در صنایع پایین دستی مانند پلاستیک سازی، آرایشی و بهداشتی و ... می تواند میلیون ها شغل مستقیم ایجاد کند. 

البته هرچند طرح موضوع اشتغالزایی در صنایع پایین دستی پتروشیمی در مناظرات انتخاباتی مورد تاکید قرار گرفت ولی پیش از آن علیرضا زاکانی، نماینده مجلس نهم در نامه ای در فروردین ماه سال جاری به حسن روحانی خواستار توجه دولت به این بخش مغفول مانده شده بود و پس از آن، این طرح توسط این نماینده در اختیار آقایان قالیباف و رئیسی قرار گرفت. با وجود ادله محکم برای ایجاد 3 میلیون شغل با فعال سازی ظرفیت های موجود در صنایع پتروشیمی نوید ایجاد سه برابر این شغل به صورت غیر مستقیم را در یک برنامه 6 ساله می داد. 

برای تبیین بهتر این موضوع بهتر است بخش هایی از نامه زاکانی به رئیس جمهور در فروردین ماه مورد بازخوانی قرار گیرد تا بار دیگر نشان داده شود که چه ظرفیت های بالایی در کشور وجود دارد که در گرو بی تحرکی و بی عملی مسئولان مغفول مانده اند. 

زاکانی در این نامه با اشاره به ظرفیت های موجود در صنعت پتروشیمی عنوان کرده: «بر اساس پروانه های صادره در سامانه وزارت صنعت تا فروردین 96، ظرفیت موجود سالانه برای استفاده از مواد در کشور در صنایع پایین دستی پتروشیمی، نزدیک به  18.000.000 تن در حوزه پلیمری و قریب به 20.000.000 تن در حوزه شیمیایی می باشد. این در حالی است که میزان ظرفیت مصرفی واقعی در حوزه پلیمری در سال های 88 و 92 و 94 به ترتیب  1.700.000 تن، 3.700.000 تن و 2.500.000 تن بوده است. البته ملاحظه می فرمایید روند افزایشی تولید در این صنایع در سال 94 متوقف شده و کاهش یافته است که در ادامه برخی دلایل آن را ذکر می نمایم. »

وی در عین حال از ارزش افزوده ای که نتیجه تبدیل مواد پتروشیمی به کالاهای دیگر است در این نامه به رئیس جمهور سخن گفته است: «در خصوص اهمیت این صنعت لازم به ذکر است که اگر یک واحد مشخص از مواد خام نفتی و گازی (خوراک مایع یا خوراک گازی) به صنایع پتروشیمی وارد نماییم، حداقل 61% ارزش افزوده حاصل می گردد در حالی که اگر همان یک واحد مشخص از مواد خام نفتی و گازی پس از تبدیل به مواد پلیمر یا شیمیایی در مجتمع های پتروشیمی را به صنایع پایین دست پتروشیمی هدایت نماییم علاوه بر 61% فوق الذکر، تا 350% ارزش افزوده مجدد در صنایع پایین دستی پتروشیمی ایجاد می گردد.» 

به عنوان مثال طبق آمار و اطلاعات واقعی از محیط صنعت به ازای مصرف هر یک میلیون تن مواد اولیه تعداد ۲۰۰ هزار شغل پایدار در صنعت پلاستیک ایجاد می گردد، در شرایط فعلی میزان اشتغال در این صنعت ۵۰۰ هزار نفر است در حالیکه توان افزایش به ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر اشتغال را بدون نیاز به سرمایه گذاری جدید دارا می باشد. در خصوص این آمار متساسفانه امروز بخش قابل توجهی از محصولات پتروشیمی به صورت خام صادر می‌شود و در اواخر دولت دهم برنامه ریزی مفصلی برای ایجاد واحدهای پایین دستی و زنجیره‌های ایجاد ارزش افزوده صورت گرفت که قطعا با تبدیل خام فروشی به پایین‌ترین واحدهای ارزش افزوده می‌توان شغل مورد نظر را ایجاد کرد.

اما برای فروش محصولات پایین دستی پتروشیمی همانگونه که زاکانی در نامه خود به رئیس جمهور بدان اشاره کرده، ظرفیت بالای کشورهای همسایه نیازمند به این محصولات وجود دارد که بهترین بازار در اختیار ایران می تواند قرار گیرد ولی کشور سهم بسیار کوچکی دارد: «برای مثال طبق آمار سال 2014، مجموع واردات محصولات لاستیکی و پلاستیکی 16 کشور همسایه، آسیای میانه و خلیج فارس بیش از 22 میلیارد دلار بوده است که سهم صادرات ایران به این کشورها فقط 1 میلیارد دلار (کمتر از 5 درصد سهم بازار) بوده است.  در مورد پودرهای شوینده، میزان واردات همان 16 کشور، 6.5 میلیارد دلار بوده که سهم صادرات ایران به آنها حدود 240 میلیون دلار (کمتر از 4 درصد سهم بازار) بوده است. »